Excursie Philips de Jongh wandelpark zaterdag 9 december 2023
Op bezoek naar het ruim 100 jaar oude park. We beginnen met koffie in het huis dat gebouwd is van hout uit het park. Uitdagend gegeven misschien.
In 2004 stelde Tom in samenwerking met Frank Verhagen een beheerplan op voor het Parkbos. Sindsdien is er met tussenperioden ingegrepen in het park. Winter 2023-2024 is er weer ingegrepen.
Ralf Van Humbeeck en Tom van Duuren hebben bomen geselecteerd die voor de lange, hele lange termijn van de verdere ontwikkeling van het park van belang zijn. Per boom of boomgroep is gekeken en beoordeeld of deze meer ruimte behoeft. Ook naar bijzondere struikpartijen en bomen in de onderetage van het bos is gekeken. In een bos maak je voor bomen ruimte door buurbomen in te nemen (dit is de kroon verkleinen), te ontkronen (kroon eraf nemen) of de boom weg te nemen of de boom om te duwen. Alle geen edele acties richting de bomen die moeten wijken. Brute acties met zaag en kraan, hoe zorgvuldig ook uitgevoerd.
De aandacht is ook geweest voor bomen die op termijn gevaar zullen gaan opleveren, doordat ze technisch niet slim in elkaar steken en bijvoorbeeld eens ongetwijfeld zullen uitbreken. In het midden van een bosperceel is dat niet zozeer een gevaar. Het is wel een onzekere factor en een zekere gevaarfactor voor passanten wanneer het uit te breken deel van de boom op een wandelpad terecht kan komen.
Zieke en beschadigde bomen zijn niet weg gehaald, wanneer ze geen gevaar betekenen. Een aangetaste boom of beschadigde boom heeft al gauw ecologische meerwaarde. Daar is een voortplantingsplek voor insecten en vervolgens voer voor vogels.
Alles bij elkaar zijn er vast honderden bomen, gezonde bomen gezaagd. Al het hout blijft achter in het park. Lange bomen en in stukken gezaagde tot stapels gebouwde boomdelen. We hebben met deze operatie heel veel bomen stuk gemaakt en sferen die er langzaam dag bij dag, jaar bij jaar zijn ontstaan hebben we ook in één dag om zeep geholpen. Dus alle sporen van het stukmaken van bomen blijven zichtbaar.
Controversieel om dan toch met verwondering het resultaat van het werk te gaan bekijken. Dat hebben we gedaan. Wanneer je niet weet waarom iets stuk gemaakt is ,dan blijf je met gevoelens van ‘zonde van’ en pijn. Pas wanneer het je lukt om mee te gaan met de voorstelling van het wordingsproces dat zal volgen: het worden van een biotoop van een gevelde stam of uitgroei van de oude azaleapartijen of de verdere ontwikkeling van de koninklijke zomereik, dan wordt de pijn dragelijk. Zeker wanneer je meekrijgt dat de keuzen zorgvuldig gemaakt zijn. Ook wanneer je beseft dat de ravage die aangericht is eigenlijk heel erg mee valt. Al het hout had ook kris kras door en over elkaar en over de paden kunnen liggen.
Dat al het hout achter blijft in het park voor ecologie en bodemontwikkeling wekt al gauw sympathie op bij bezoekers. Er wordt niet geoogst. Oogsten van hout blijft een negatieve connotatie hebben. Hoezeer de zelfde mens ook verrukt kan zijn van een houtambachtsman en een prachtig houten kabinet.
Er is niet geoogst. Op de exploitatie van deze operatie scheelt dat een slok op een borrel. Feitelijk is met deze operatie heel veel geïnvesteerd in de verdere ontwikkeling van het park.
Bijlage tekst uit het werkprotocol voor deze operatie:
Het werk wordt uitgevoerd overeenkomstig de gedragscode soortenbescherming bosbeheer.
Werken vinden plaats in het gehele park.
Aanleiding, voorgeschiedenis
Werken vinden plaats in de consequente lijn van beheer van de laatste 20 jaren. Afgestemd op de twee historische impulsen: ontginningsbos 1850 en parkaanleg ter Steegh 1920. Het voortschrijdend inzicht aangaande kennis van bomen, ecologie van het bos inclusief de bodem en de hedendaagse praktijk van relatieve veiligheid in het bos. In de jaren zestig van de vorige eeuw heeft op relatief grote schaal een onderbeplanting met Abies grandis (reuzenspar) en Fagus sylvatica (beuk) plaatsgevonden. Beide soorten zijn inmiddels prominent aanwezig in het kronendak. De genetische kwaliteit van de beuk is van dien aard, dat de takaanzet dikwijls onder een kleine hoek staat, zijtakken mee willen doen in de weg naar het kronendak met als resultaat een groot aandeel plakoksels wat inmiddels al resulteert en uitbreken van plakoksels. Met name de Abies grandis en de beuk worden nogal eens weggenomen om ruimte te scheppen aan de inlandse eik en de inlandse onderbegroeiing.
In 2004 is een bosbeheerplan opgesteld voor de bospercelen in het park. Sindsdien wordt ieder jaar of om de paar jaar een gedeelte van het park bewerkt. De laatste grotere actie vond plaats in 2019 in het zuidwestelijk deel van het park. Zie afbeelding 2 . De fasegewijze aanpak is gekozen vanwege de beleving voor het publiek en meer van belang: de fauna en de meerwaarde die een dergelijk geleidelijk proces oplevert in kennis van het park.
De werken vinden plaats in de periode waarin vogels niet broeden. In het park komt de eekhoorn ruimschoots voor. Bomen met broednest zijn niet geblest, zij blijven staan en en worden door de zagers gerespecteerd.
De betreffende percelen en de direct nabij liggende percelen zijn onderzocht naar voorkomen van holle bomen met nestgelegenheid en naar horsten. Op de kaart zijn twee horsten aangegeven. Dassen burchten komen niet voor.
In 2019 namen we twee horsten waar:
Jack Bos heeft 2023 geïnventariseerd .
Op bijgaande kaart uit zijn aantekenboekje binnen de blauwe cirkel heeft een Sperwer gebroed. Dus daar bevind zich een nest.
De Buizerd jaagde wel in het park, maar heeft er niet gebroed. Dit seizoen broedde er een Buizerd in de bossen van De Herdgang.
In het park was wel diverse keren de roep van de Buizerd te horen, maar dat bleken Gaaien te zijn die het geluid perfect imiteerden
Op 12 november 2023 heeft Tom van Duuren het gebied binnen de blauwe cirkel geinventariseerd. Geen sperwerhorst kunnen zien. Inspectie vanaf de grond met verrekijker. Bij de werken binnen de cirkel zullen we elke boom en buurboom inspecteren.
Markering van zaagwerk
- Bomen voorzien van een oranje stip aan de bodem afzagen of een stobbe laten staan tot halve meter max.
- Bomen voorzien van een oranje omtreklijn. Boom afzagen op die hoogte. De lijn er ook afzagen. De streep kan op diverse hoogtes voorkomen, de streep geeft de afzet hoogte aan. Soms bedoelt zodat de stam weer uitloopt en soms om een stuk staand dood hout te creëren.
- Boom met oranje cirkel en getal. Getal geeft aantal meters aan waarop de boom ontkroond wordt. Stam blijft staan voor dood stand hout, of mag uitlopen.
- Dubbele omtreklijn nabij de stamvoet of hoofdletter R: boom ringen met twee rondgaande zaagsneden op ca 5 cm afstand van elkaar.
- Boom met een kromme oranjelijn. Probeer de boom te ontwortelen.
Uitvoering van de werken
De bodem is een zand-leem bodem, de bovenste veertig centimeter is veelal zeer luchtig van opbouw.
Als resultaat van vorige werken doet zich plaatselijk natuurlijke verjonging voor. Ontzie die bij de werken zo veel als mogelijk. Dertien jaar geleden is er diverse aangeplant in het park. Hammamelis, enkele slangenhuidesdoorn, hemlockspar. Deze moet ontzien worden. Zij worden door de werkbegeleider voorzien van een opvallend lint
Het wordt de sport om zo min mogelijk met machinerie de bosvloer te betreden. Al het ‘vrijkomende’ hout: bomen, boomtoppen, en takhout wel of niet aan een stam, blijft achter in het park. Tenzij in goed overleg anders bepaald. Het grote voordeel is dat er geen hout uit de percelen gereden hoeft te worden.
Bomen de randen van het perceel kunnen met de Mecalac rupskraan of de MKG aangepakt worden vanaf de ‘semi verharde’ weg. Let hierbij op de staat van het wegdek. Dertien jaar gelden zijn de bospaden bedekt met hoogovenslak, deze is aangewalst. De ‘plaat’ hoogovenslak ligt los op de ondergrond. Soms voel je bij het betreden van het pad een onderliggende holte. Ontzie het wegdek bij draaien en stellen van de machinerie zo veel als mogelijk.
Ringen en vellen en toppen van de bomen in het perceel waar mogelijk in handwerk en verder met de mecalac zo zorgvuldig mogelijk.
Verwerken van het gezaagde hout. De volgende opties:
- Een omgedrukte boom blijft liggen.
- Langs de randen van de percelen is een zekere orde in de mikado gewenst, daar houd je een strook van passende maat takvrij: 2 – 3 meter
- Takken rillen leg je in het verlengde van de rabat, bovenop de rabat.
- Dikkere takhout en dunnere stamhout kan tot compacte stapels van bij 4 – 6 meter gelegd worden, soms dwars over een greppel, andere keren net op de greppel.
- In enkele percelen laten we de gevelde bomen zoveel mogelijk ‘onuitgesnoeid’ kris kras door het perceel liggen, met als doel de toegankelijkheid van het perceel te beperken. Dit zijn de percelen die uitgewoond raken door een overmatige betreding. Vakken 16, 18, 26 en 27 zie kaart op laatste pagina.
- Zwaardere stammen mogen in ten opzichte van de rabatten structuur willekeurige richting gelegd worden.
Oude takkenhopen en liggend rottend stamhout voor zover aanwezig zullen ontzien worden, d.w.z niet platgereden of platgedrukt door een gevelde boom. Bij hoge uitzondering kan een partij dood materiaal, waar leven in huist zorgvuldig worden opgepakt en verzet.
Voorafgaand aan het werk krijgt de werkploeg van het werkprotocol mondeling uitgelegd. Werkprotocol is altijd aanwezig op het werk. Bij vragen wordt contact opgenomen met opdrachtgever of werkbegeleider
Voor meer over de geschiedenis van het park en haar omgeving. https://www.dommelsekracht.nl/wandeling-door-eindhovens-groene-woud/